"သဘာ၀ၿဖစ္စဥ္တစ္ခုရဲ႕ လွ်ပ္စစ္ (သို႔) မိုးႀကိဳး"

"သဘာ၀ၿဖစ္စဥ္တစ္ခုရဲ႕ လွ်ပ္စစ္ (သို႔) မိုးႀကိဳး"

မိုးရာသီမွာ မိုးရြာတစ္ရက္၊ ေနပူ တစ္ရက္လို႔ ေခၚရေလာက္ေအာင္ မိုးရြာခ်ိန္ နည္းေန ပါေတာ့တယ္။ မိုးရာသီမို႔ ၿဖိဳင္ၿဖိဳင္မရြာမယ့္ သေဘာမ်ား ေဆာင္ေနသလားမသိ။ မိုးမရြာတဲ့ ေန႔ေတြမွာ ေနကပူလာ၊ မိုးေငြ႔နဲ႔မို႔ ပူပူ အိုက္အိုက္ ေနၾကရပါတယ္။ ဒီကာလေတြမွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံဟာ အီေကြတာနဲ႔လည္း အေတာ္နီးေနခ်ိန္မို႔ ေနက ပူစရာရွိရင္ ပူမယ့္သေဘာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ မိုးမရြာတဲ့ ေန႔ေတြဆို၊ ေႏြရာသီ တုန္းကလို ပူတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Climate Change ေခၚတဲ့ ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္မႈကို လက္ေတြ႔ ေတြ႔ႀကံဳ ခံစားေနၾကရပါၿပီ။ ခုတေလာ သတိထားမိတာက ေနပူပူမွာ ႐ုတ္တရက္ မိုးအံု႔လာၿပီးခ်ိန္ " ဂ်ိမ္း" ခနဲ မိုးႀကိဳး ပစ္တတ္တာပါပဲ။ ေကာင္းကင္မွာ ဝင္းလက္သြားၿပီးတာနဲ႔ ေၾကာက္စရာ အသံ ဟိန္းႀကီးနဲ႔ ပစ္ထည့္ ေတာ့တာပါပဲ။ 
မိုးႀကိဳးပစ္ျခင္း (Lightning) ဟာ ေကာင္းကင္မွာ လွ်ပ္စစ္ စြမ္းအင္ေတြ ထြက္ေပၚ ေပါင္းစည္းၾကတဲ့ ျဖစ္စဥ္ တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ တိမ္ေတြထဲက အမႈန္အမႊား ေလးေတြဟာ မူလအားျဖင့္ Neutral လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ မရွိပါဘူး။ မုန္တိုင္း သို႔မဟုတ္ ေလစီးေၾကာင္းမ်ားနဲ႔ ေရြ႕လ်ားရင္းနဲ႔ Electrically Charged လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္အားမ်ား ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ အဖိုေတြဟာ တိမ္ေတာင္ရဲ႕ အထက္ပိုင္းကို သြားေရာက္ ေနရာယူၾကၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အမေတြကေတာ့ တိမ္ေတာင္ရဲ႕ေအာက္ေျခပိုင္းမွာ စု႐ံုးၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာ သဘာဝလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ဆြဲငင္မႈ (Natural Pull) (လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ အဖိုႏွင့္အမ ဓာတ္တို႔ဆြဲငင္မႈ) ဟာ တိမ္ေတာင္ရဲ႕အတြင္းမွာ ျဖစ္ေပၚပါတယ္။ အဲဒီလို ဆြဲငင္ရင္း ေရြ႕လ်ားေနတဲ့ တိမ္ေတာင္အတြင္းမွာ Electric Spark of Light ေခၚတဲ့ လွ်ပ္စီးလက္တာကို ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ဆြဲငင္စီးဆင္းျခင္း ျဖစ္စဥ္ဟာ တိမ္ေတာင္ရဲ႕ အတြင္းမွာျဖစ္ေစ၊ တိမ္ေတာင္မ်ား အခ်င္းခ်င္းမွာ ျဖစ္ေစ ျဖစ္ေပၚေနတတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာေတာ့ တိမ္ေတာင္ေတြမွာ ရွိတဲ့ လွ်ပ္စစ္အမဓာတ္ေတြဟာ ကမၻာေျမေပၚက Positive Charge  အဖိုဓာတ္ေတြနဲ႔ ဆြဲငင္ၾကပါတယ္။ ဒီလို တိမ္ေတာင္မ်ားနဲ႔ ေျမျပင္တို႔အၾကား လွ်ပ္စစ္ဓာတ္မ်ား ဆြဲငင္စီးဝင္ၾကျခင္းကို Strokes လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဝင္းခနဲ လက္ခနဲ ေတြ႔ရတာ ကိုေတာ့ Return Stroke လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီ Return Stroke ေခၚ မိုးႀကိဳး အလင္းျပန္ျခင္းဟာ အလင္းေရာင္ရဲ႕ ျမန္ႏႈန္းအတိုင္း သြားပါတယ္။ ေကာင္းကင္နဲ႔ ေျမျပင္ အၾကား လွ်ပ္စစ္အမနဲ႔ အဖိုမ်ားအၾကား အင္အားႀကီးမားစြာ ဆြဲငင္ၾကလို႔ ႀကီးမားတဲ့ လွ်ပ္စီးေၾကာင္းႀကီးအျဖစ္ ျဖစ္ေပၚတဲ့ မိုးႀကိဳးျဖစ္စဥ္မွာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ဗို႔အား သန္း ၁၀ဝ မွ် (100 Million Volts of Electricity) ရွိပါတယ္။ ဒီဓာတ္အားဟာ ေလထုကို သန္းေပါင္း ၃၃၀ဝ၀ ဒီဂရီ ဆဲလ္စီးယပ္စ္ႏွင့္ ညီမွ်ေသာ အပူဓာတ္ ေပးပါတယ္။ ျပင္းထန္လွတဲ့ အပူဓာတ္ကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ Return Stroke လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္ျပန္ျခင္းေၾကာင့္ အဲဒီလို အပူဓာတ္ ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ျပင္းထန္တဲ့ အသံႀကီး ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဒါကို Thunder  မိုးႀကိဳးပစ္ျခင္းလို႔ ေခၚၾကပါတယ္။

မိုးႀကိဳးပစ္ျခင္းလို႔ ေခၚရမယ့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ စီးဆင္းျခင္း လမ္းတစ္ေလွ်ာက္မွာရွိတဲ့ အရာဝတၴဳ မွန္သမွ် ထိခိုက္ပ်က္စီးျခင္း၊ ေလာင္ကြ်မ္းျခင္းမ်ား ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လူကိုထိရင္ လူေသရပါတယ္။ ေလ့လာမႈအရ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု တစ္ခုတည္းမွာ ႏွစ္စဥ္ မိုးႀကိဳးပစ္ခံရလို႔ လူေပါင္း ၄၀ဝ ေလာက္ ေသဆံုးေနရေၾကာင္း သိရပါတယ္။ မိုးႀကိဳး ျဖစ္စဥ္က လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲ ဝင္ေရာက္ခ်ိန္မွာ ႏွလံုး၊ ရင္အုပ္ပိုင္း ၾကြက္သားမ်ားနဲ႔ ဦးေႏွာက္မွာ ရွိတဲ့ Breathing Centre အသက္ရွဴမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ ေနရာတို႔ကို ထိခိုက္ ပ်က္စီးသြားေစပါတယ္။ လူရဲ႕ ႏွလံုးဟာ လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္အား ၁/ ၁၀၀ အင္ပီယာ (တစ္အင္ပီယာရဲ႕ ၁၀၀ ပံု တစ္ပံု၊ One- hundredth of an ampere of electris current) စီးဝင္လွ်င္ပင္ ႏွလံုးပ်က္စီး ရပ္တန္႔သြားႏိုင္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ႏွလံုးခုန္မႈကို ပ်က္စီးေစျခင္းတို႔ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ (ဒါေၾကာင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ စီးဝင္ လႈပ္ရွားေနတဲ့ မည္သည့္ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း ဥပမာ-လက္ကိုင္ဖုန္း၊ ေရဒီယို၊ ကက္ဆက္ စသည္ တို႔ကို ႏွလံုးရွိရာ ရင္ဘတ္ထဲမွာ မထားသင့္ပါ)။ ပံုမွန္ မိုးႀကိဳးပစ္မႈတစ္ခုမွာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ၃၀ဝ၀ဝ မွ ၄၀ဝ၀ဝ အင္ပီယာမွ် ဓာတ္အားရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူ႔ခႏၶာကိုယ္၊ လူ႔ႏွလံုးတို႔ဟာ လံုးဝမခံႏိုင္ေတာ့ဘဲ ခ်က္ခ်င္း ပ်က္စီး ေလာင္ကြ်မ္းရပါေတာ့တယ္။ မိုးႀကိဳးပစ္မႈ ျဖစ္စဥ္ရဲ႕ သဘာဝကို သိရွိထားရင္ ကာကြယ္ေရွာင္တိမ္း ႏိုင္ၾကပါတယ္။

"မိုးႀကိဳးပစ္ ထန္းလက္နဲ႔ကာ" ဆိုသလို မိုးႀကိဳး ပစ္တာကို ထန္းလက္နဲ႔ ကာလို႔မရပါဘူး။ ႀကီးမားတဲ့ ျပႆနာကို မေရရာတဲ့နည္းနဲ႔ ေျဖရွင္းလို႔ မရတဲ့ သေဘာကို တင္စားတာပါ။ မိုးႀကိဳးပစ္တာဟာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ဆြဲငင္စီးဝင္မႈ ျဖစ္လို႔ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ျဖစ္ေပၚ စီးဆင္းေနတဲ့ ဝါယာႀကိဳး၊ လွ်ပ္စစ္ပစၥည္း စသည္တို႔နဲ႔ ေဝးရာမွာ ေနသင့္ပါတယ္။ အိမ္တြင္းက မီးခလုတ္ေတြ ပိတ္ထားပါ။ တယ္လီဖုန္းဆိုရင္ ဘယ္တယ္လီဖုန္းကိုမွ မသံုးသင့္ပါ။ အိမ္ျပင္မွာ ရွိေနရင္ ျမင့္မားတဲ့ အေဆာက္အဦ၊ တိုင္ စသည္တို႔နဲ႔ ေဝးရာကို ေရွာင္ရွားေနပါ။ ၿပီးေတာ့ ေျမေပၚ ထိုင္ခ်ပါ။ (အခ်ိဳ႕ ပညာရွင္တို႔က ေျမျပင္ေပၚမွာ လွဲမအိပ္ပါနဲ႔လို႔လည္း ဆိုၾကပါတယ္)။ သစ္ပင္ျမင့္ျမင့္၊ တိုင္ျမင့္ျမင့္တို႔ နားမွာလည္း ရပ္မေနမိပါေစနဲ႔။ ၿပီးေတာ့ ေရနဲ႔ ေဝးရာကိုလည္း ေရြးခ်ယ္ ေနရာယူပါ။ စက္ဘီးစီး ေနရင္ စက္ဘီးဟာ လွ်ပ္စစ္စီးဝင္တတ္တဲ့ သတၲဳေတြနဲ႔ ျပဳလုပ္ထားတာမို႔ စက္ဘီးေပၚက အျမန္ဆံုးဆင္းၿပီး ေဝးေဝးမွာေနပါ။ ကားထဲမွာ ရွိေနရင္လည္း သတၲဳနဲ႔ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ မည္သည့္ပစၥည္းကိုမွ် မကိုင္တြယ္ထားပါနဲ႔။ ကားအျပင္ထြက္ၿပီး လံုၿခံဳရာမွာေနရာယူပါ။ Fame Equipment ေခၚတဲ့ လယ္ယာသံုး ထြန္၊ ထယ္၊ ေပါက္တူး၊ ေပါက္ျပား စသည္တို႔ကိုလည္း မကိုင္တြယ္ ထားပါနဲ႔။ ေလမုန္တိုင္း တိုက္ခ်ိန္ မိုးႀကိဳးပစ္တတ္သလို၊ ေနပူ မိုးရြာခ်ိန္ မွာလည္း မိုးႀကိဳးပစ္ တတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ မိုးႀကိဳးမုန္တိုင္းဆိုၿပီး မိုးႀကိဳးမ်ား ဆက္တိုက္ ပစ္ခ်တတ္ပါတယ္။ ဒီလို အခါမ်ိဳးမွာ အားလံုး ၿငိမ္သက္သြားၿပီး မိနစ္ ၃၀ အၾကာ ေလာက္မွ အျပင္ကို ထြက္သင့္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က ေရာ္ဘာဟာ လွ်ပ္စစ္ မကူးႏိုင္လို႔ ေရာ္ဘာပစၥည္း တစ္ခုခုနဲ႔ ကာကြယ္လို႔ ရတယ္တဲ့။ မျဖစ္ႏိုင္လို႔ မယံုသင့္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ မိုးဦး၊ ေလဦး မိုးရာသီ အတြင္းနဲ႔ အခ်ိန္မလပ္ ျဖစ္ေပၚ ေနတတ္တဲ့ သဘာဝျဖစ္စဥ္ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ မိုးႀကိဳးပစ္ျခင္း အေၾကာင္း အမ်ားျပည္သူတို႔ သိရွိနားလည္ ထားသင့္ပါတယ္။ "အသိဥာဏ္ ရွိျခင္းဟာ အႏၲရာယ္မ်ားကို ေကာင္းစြာ ကာကြယ္ႏိုင္ျခင္း" ျဖစ္ပါတယ္။


ေဒါက္တာ ျမင့္သန္း (ေညာင္ေလးပင္)

Lutaw Lupyaw